بهبود کیفیت تدریس

از تدریس تعاریف زیادی بعمل آمده و این تعریف شاید ساده ترین و بهترین تعریف از تدریس باشد. «تدریس یعنی تسهیل یادگیری» (فیلیپ کومبز ۱۹۸۰) معتقد است که پنج عامل در بهبود کیفیت تدریس نقش دارند و آنها عبارتند از:

اهداف آموزشی – برنامه‌های درسی – معلمان به روش‌های تدریس و تکنولوژی آموزشی که تأثير مهم و ویژه‌ای بر تدریس دارند و اکثر صاحبنظران تعلیم و تربیت تأثیر معلمان را مهم‌تر می دانند.

در کتاب روش شناسی تدریس موارد زیر را در کیفیت تدریس مؤثر می‌داند:

1- شناخت دانش آموزان و داشتن روابط صمیمی با آنها

2-  تشويق و ایجاد انگیزه

3-  مشارکت دادن دانش آموزان در فرآیند تدریس

4-  استفاده از روش های مناسب تدریس

5-  مراعات اصول ارائه مطالب

6-  برقراری نظم و انضباط در کلاس

7-  استفاده از امکانات کمک آموزشی

8- شرایط فیزیکی مناسب در کلاس درس

9- توجه به ارزشیابی مستمر

بنجامین بلوم در کتاب ویژگی‌های آدمی و یادگیری آموزشگاهی نشر دانشگاهی تهران ۱۳۹۳ ( به نقل از رحال زاده) می‌نویسد:

اگر شرایط مناسب برای یادگیری فراهم شود اغلب دانش آموزان در توانایی یادگیری و انگیزش برای یادگیری بسیار شبیه به هم خواهند بود.

چه کسی شرایط یادگیری را فراهم می کند؟ معلمان. پس معلم می‌تواند به تنهایی نقش زیاد و تعیین کننده‌ای در کیفیت یادگیری داشته باشد.

به طور خلاصه عوامل مؤثر در تدریس خوب عبارتند از :

الف – معلم:

بیشک و به تنهایی ۷۰ درصد از عوامل تدریس را معلم تشکيل می‌دهد.

معلم می‌تواند ضعف وسایل آموزشی، کتب درسی، فضای فیزیکی کلاس و سایر نواقص را جبران کند و با الگوی اخلاق و رفتار خود انگیزه به تحصیل را در فراگیران ایجاد کند ( قبلا در مورد ویژگی های معلم بحث شده).

به قول ادوین گاتری ۱۹۵۹ معلم باید در کلاس آمادگی و نظم و ترتیب لازم را برقرار کند و اگر اختیار کلاس از دست او خارج شود نمی‌تواند رفتار مطلوب را بوجود آورد باید از تدریس خودداری کند.

یک کشور هر چند از نظر منابع طبیعی و ثروت غنی باشد.

در صورت نبود نیروی انسانی کارآمد نیاز به بیگانگان خواهد داشت و این کار باعث به یغما رفتن این ثروت ملی می‌شود :

مانند آفریقای جنوبی با وجود  7 . 51  طلای دنیا و بیش از یک سوم الماس جهان برنامه‌هایش را بیگانگان طراحی و اجرا می نمایند.

ب – دانش آموز:

بی شک درست فرموده‌اند قدما که مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد.

امروزه دانش آموزان انگیزه چندانی به درس و مدرسه ندارند (دلایل متعددی دارد این عدم انگیزه وظیفه معلم را سنگین تر می‌کند.)

دانش آموز توانا نقش زیادی در کیفیت تدریس دارد. دانش آموز فعال معلم را به مطالعه و تحقیق وا می‌دارد تا در برابر پرسش شاگردان کم نیاورد.

برعکس اکثر دانش آموزان امروزی خسته و منفعل‌اند تمایل چندانی به معلم و تدریس ندارند و از طرف خانه اجبار به مدرسه آمده‌اند

تا وقت گذرانی کنند و در پایان سال با چند تجدید خواهان آنند که به والدین بقبولانند که توانایی تحصیل نداشته و بدین وسیله فرار میکنند

و در این سن و سال راهی شهرهای بزرگ جهت کار و کارگری می‌شوند.

به شاگرد خسته و خواب آلود نباید درس داد.

دانش آموز نقش تعیین کننده‌ای در یادگیری دارد و دانش آموزان بخش مهمی از محیط یادگیری را شامل می‌شوند و واکنش‌های متفاوتی نسبت به مدل‌های مختلف تدریس از خود نشان میدهند،

ساختار شخصیت، استعداد، توانایی‌های ذاتی و آموخته‌های قبلی دانش آموزان موجب شکل‌گیری سبک‌های مختلف یادگیری می‌شود

تا آنجا که هیچ یک از دانش آموزان واکنش‌های یکسانی در مقابل مدلها و شیوه‌های مختلف تدریس از خود نشان نمی‌دهند.

بنابراین می‌توان گفت هر دانش آموز به شیوه خاص مطالب درس را درک می‌کند و بر معلم است که با شناخت شاگردان و آگاهی از چگونگی کاربرد شیوه‌های مختلف تدریس، مدل مناسبی برای تدریس انتخاب نماید.

مسلما این کار نیاز به داشتن توانایی و مهارت فراوان در کاربرد شیوه‌های تدریس دارد تا آنجا که کرانباخ آنرا یک هنر نامیده است.

وی اعتقاد دارد نحوه ارائه مطلب در کلاس هنر است و موفقیت در آن تابع بینش معلم از ویژگی‌های دانش آموزان و شناخت صحیح روش‌های تدریس و کاربرد مناسب آنها در موقعیتها‌ی مناسب است.

گاهی وجود یک شاگرد منظم و درسخوان در کلاس درس باعث شده که تمامی شاگردان از وی تأسی پذیرفته و نوعی رقابت در کلاس ایجاد شود.

و همه درسخوان بوده و حرف‌های هم را چون کلامی پاک می‌پذیرند خصوصیات دانش آموزان با توجه به اینکه از کدام طبقه جامعه باشند هم در شاد بودن و درسخوان بودن کلاس مؤثر است.

در جاهایی که فرزندان فرهنگیان یا کارمندان زیادی دارند معمولا میانگین نمرات کلاس بالاتر است.

شاگرد رکن اساسی آموزشی و معلم برنامه‌های خود را بر اساس استعداد و توانائی آنها تنظیم می کند.

اگر شاگرد طالب درس باشد کار معلم چه زیبا و معلمانه می‌شود.

کیفیت تدریس بستگی زیادی به کیفیت دانش آموزان دارد اگر دانش آموزان از لحاظ کیفی در سطح بالایی باشد کمیت کلاس نمی‌تواند مانع یادگیری و آموزش باشد.

شاگردان مواد اولیه اساسی هر نظام آموزش را تشکیل داده و وظیفه این نظام تربیت آنهاست.

بخش زیادی از کار آن مربوط به طرز تلقی ایشان است و سرانجام خود شاگردان محصولات اصلی نظام آموزش شمرده می شوند.

پدران و مادران، فرزندان خود را به این امید به مدرسه می‌فرستند که به افراد سودبخش برای خود و جامعه تبدیل شوند

و از مدرسه انتظار دارند تا وسیله زیستن بهتر و رضایت بخش‌تری در اختیارشان گذاشته و آنها را به افراد توانمند تبدیل نماید

و دانش آموزان سرمایه‌های اصلی نظام آموزش و پرورش هستند و در توسعه و ترقی آینده ممالک بیشترین نقش را بر عهده دارد (رسول فومنی ۱۳۸۲)